Bebeklerde Katarakt: Nasıl Anlaşılır, Belirtileri ve Önemi
Bebeklerde katarakt (konjenital katarakt), doğumda veya yaşamın ilk bir yılı içinde lensin şeffaflığını kaybederek bulanıklaşması durumudur. Yetişkinlerdeki katarakttan farklı olarak, bebeklerde görme gelişimini ciddi şekilde engelleyebileceği için acil teşhis ve müdahale gerektiren önemli bir göz sağlığı sorunudur. Erken teşhis, kalıcı görme kaybını (göz tembelliği veya ambliyopi) önlemede hayati rol oynar.
Bebeklerde Kataraktın Başlıca Belirtileri ve Nasıl Anlaşılır?
Bebekler şikayetlerini anlatamayacağı için ebeveynlerin, bakım verenlerin ve çocuk doktorlarının dikkatli gözlemi çok önemlidir. İşte dikkat edilmesi gereken belirtiler: - Göz Bebeğinde Beyazlık veya Gri Renkli Yansıma (Lökokori): En tipik ve önemli belirtidir. Bebeğin göz bebeğinde normalde siyah olması gereken yerde beyaz, gri veya grimsi bir leke görülmesidir. Bu bazen flaşlı fotoğraflarda daha belirgin olur (normalde kırmızı göz efekti yerine beyaz yansıma oluşur).
- Göz Kayması (Şaşılık): Bir veya iki gözün içe, dışa, yukarı veya aşağı doğru kayması. Özellikle doğumdan sonraki birkaç ayda belirginleşen sabit bir kayma, altta yatan bir görme problemi işareti olabilir.
- Gözleri Odaklayamama ve Takip Edelememe: Bebek, normalde 2-3 aylıkken parlak renkli veya ışıklı bir nesneyi gözleriyle takip edebilir. Kataraktı olan bir bebek, nesnelere veya yüzlere odaklanmakta zorlanır, göz teması kurmaz veya nesneleri takip etmez.
- Anormal Göz Hareketleri (Nistagmus): Gözlerin istemsiz, hızlı ve ritmik bir şekilde titreyerek sağa-sola veya yukarı-aşağı hareket etmesidir. Bu genellikle ciddi ve erken dönemde başlayan bir görme azlığının göstergesidir.
- Işığa Karşı Aşırı Duyarlılık veya Kamaşma (Fotofobi): Bebek, normal ışıkta bile rahatsız olabilir, gözlerini kısabilir veya ışıktan kaçınmak için başını çevirebilir.
- Gözde Sürtünme veya Sürekli Kapatma: Bebek sık sık gözlerini ovuşturur veya bir gözünü kapatma eğiliminde olabilir.
- Gözde Kızarıklık veya Sürekli Sulanma: Nadiren de olsa eşlik eden başka problemlerle birlikte görülebilir.
Ebeveynler Ne Yapmalı?
Yukarıdaki belirtilerden herhangi birini fark ederseniz, vakit kaybetmeden bir çocuk göz hastalıkları uzmanına (pediatrik oftalmolog) başvurmalısınız. Unutmayın, bu belirtiler sadece katarakta değil, retinoblastom (göz kanseri) gibi çok daha ciddi hastalıklara da işaret ediyor olabilir.
Teşhis ve Tarama Süreci
- Yenidoğan Muayenesi: Doğum sonrası hastanede yapılan ilk muayenede ve ilk 1 ay içindeki çocuk doktoru kontrollerinde göz bebeği kırmızı refle testi (ışıkla bakılarak yapılan basit bir test) mutlaka yapılmalıdır. Bu test, göz bebeğindeki anormal yansımayı yakalamak için en temel yöntemdir.
- Detaylı Göz Muayenesi: Şüphe durumunda, göz doktoru bebeğin gözünü damla ile genişleterek özel aletlerle lensi ve retina sağlığını detaylıca inceler. Göz tansiyonu ölçümü ve görme potansiyelinin değerlendirilmesi de yapılır.
Nedenleri ve Tedavisi
Nedenleri arasında genetik faktörler, anne karnında geçirilen enfeksiyonlar (kızamıkçık gibi), metabolik hastalıklar veya nedeni bilinmeyen durumlar yer alır. Tedavi, kataraktın görüşü ne kadar engellediğine bağlıdır.
- Cerrahi Tedavi: Görme gelişimini engelleyecek kadar yoğun kataraktlarda tek çözüm ameliyattır. Ameliyat zamanlaması çok kritiktir; genellikle hayatın ilk 2-3 ayı içinde, şaşılık veya nistagmus gelişmeden yapılması önerilir. Ameliyatla bulanık lens alınır.
- Göz Tembelliği Tedavisi ve Görme Rehabilitasyonu: Ameliyattan sonra asıl mücadele başlar. Boş kalan göz içine genellikle ileride yapay lens konulur veya bebek özel kontakt lenslerle takip edilir. Sağlam gözün kapatılması (kapama tedavisi) ile ameliyat olan gözün görme merkezinin gelişmesi sağlanır. Bu süreç uzun yıllar devam eder ve aile sabrı ile uzman takibi şarttır.
Sonuç Olarak
Bebeklerde katarakt, acil fark edilmesi ve müdahale edilmesi gereken bir durumdur. Ebeveynlerin en ufak bir şüphede bile göz doktoruna başvurması, bebeğin ömür boyu sağlıklı görmesi için atılacak en doğru adımdır. Düzenli çocuk doktoru kontrolleri ve özellikle kırmızı refle testi, erken teşhiste hayatidir. |
