Gözde katarakt nasıl oluşur?

Gözün doğal merceğindeki protein yapılarının zamanla bozulması ve kümeleşmesi, ışığın geçişini engelleyen bulanık alanlar oluşturur. Bu süreç, yaşlanma, ultraviyole ışınları, diyabet ve travma gibi çeşitli faktörlerle tetiklenerek görme kalitesinde ilerleyici bir azalmaya yol açar.

Konu kakkında 1 soru soruldu ve cevaplandı

Gözde Katarakt Nasıl Oluşur? Temel Süreç ve Nedenleri

Katarakt, gözümüzün içindeki doğal merceğin şeffaflığını yitirerek bulanıklaşması durumudur. Bu süreç genellikle yavaş yavaş gelişir ve görme kalitesinde ilerleyici bir azalmaya yol açar. Oluşum mekanizmasını anlamak için öncelikle göz merceğinin yapısını bilmek gerekir.

1. Sağlıklı Göz Merceğinin Yapısı ve İşlevi

Gözün doğal merceği, göz bebeğinin hemen arkasında yer alır. Temel olarak su ve proteinlerden (özellikle kristalin proteinleri) oluşur. Bu proteinler özel bir düzende paketlenmiştir ve bu düzen, merceğin şeffaf olmasını ve ışığı kırarak net bir görüntünün retinaya odaklanmasını sağlar. Mercek, göz kasları sayesinde şeklini değiştirerek (akomodasyon) hem uzak hem de yakını net görmemize yardımcı olur.

2. Katarakt Oluşumunun Temel Mekanizması

Katarakt, bu şeffaf mercekteki protein yapılarının bozulması ve bir araya toplanarak kümeleşmesiyle başlar. Bu kümeleşme, merceğin belirli bölgelerinde opak (saydam olmayan) alanlar oluşturur. Zamanla bu opak bölgeler büyüyüp yayılır. Işık bu bulanık bölgelerden geçerken saçılır ve dağılır, bu da retinaya ulaşan görüntünün netliğini kaybetmesine neden olur. Süreç, fotoğraf lensinin buğulanmasına benzetilebilir.

3. Katarakt Oluşumuna Yol Açan Başlıca Nedenler ve Risk Faktörleri

Protein yapısındaki bu değişimi tetikleyen çeşitli faktörler vardır:

Yaşlanma (Senil Katarakt): En yaygın nedendir. Yaşla birlikte göz merceğindeki protein yapısı doğal olarak bozulmaya ve su içeriği değişmeye başlar. 60 yaş üstü bireylerde sıklıkla görülür.
Ultraviyole (UV) Işınlarına Maruziyet: Güneşten gelen UV-B ışınları, göz merceğindeki proteinlere zarar vererek oksidatif strese neden olur ve katarakt oluşumunu hızlandırır.
Diyabet ve Metabolik Hastalıklar: Özellikle kontrolsüz diyabet, göz içi sıvısındaki şeker seviyesini yükseltir. Mercek, bu fazla şekeri sorbitol adı verilen bir maddeye çevirir. Sorbitol birikmesi merceğin su içeriğini ve yapısını bozarak katarakt gelişimine zemin hazırlar.
Göz Travmaları: Göze alınan darbeler, mercek liflerinin yapısını doğrudan bozabilir ve "travmatik katarakt"a neden olabilir. Bu tip kataraktlar daha erken yaşlarda görülebilir.
Uzun Süreli Kortikosteroid Kullanımı: Sistemik (ağızdan veya enjeksiyon) veya göz damlası şeklinde uzun süreli kortizon kullanımı, katarakt riskini artırır.
Sigara ve Alkol Kullanımı: Sigara, göz merceğindeki antioksidan seviyelerini düşürerek oksidatif hasarı artırır. Aşırı alkol tüketimi de risk faktörleri arasındadır.
Genetik Yatkınlık: Ailesinde erken yaşta katarakt öyküsü olan bireylerde risk daha yüksektir.
Doğumsal (Konjenital) Katarakt: Bebeklerde, anne karnındaki gelişim sırasında (örneğin enfeksiyonlar, metabolik bozukluklar veya genetik nedenlerle) veya doğumda mevcut olabilir.
Diğer Göz Hastalıkları veya Geçirilmiş Ameliyatlar: Üveit, glokom gibi hastalıklar veya geçirilmiş göz ameliyatları (örneğin retina cerrahisi) sekonder katarakt gelişimine neden olabilir.

4. Katarakt Türleri ve Oluşum Yerleri

Katarakt, merceğin hangi katmanında veya bölgesinde başladığına göre sınıflandırılır:

Nükleer Katarakt: Merceğin merkezi (nükleus) kısmında oluşur. Sıklıkla yaşlanmaya bağlıdır ve ilerledikçe mercek rengi sarımsı veya kahverengimsi bir hal alabilir.
Kortikal Katarakt: Merceğin dış kabuğunda (korteks) başlar ve tekerlek telleri gibi merkeze doğru uzanır. Genellikle diyabetli hastalarda daha belirgindir.
Arka Kapsül Altı (Subkapsüler) Katarakt: Merceğin arka yüzeyine yakın, ışığın retinaya ulaşmak için odaklandığı merkezi bölgede oluşur. Hızlı ilerler ve özellikle gençlerde, diyabetlilerde veya kortizon kullananlarda görülür. Okuma ve parlak ışıkta görmede ciddi zorluk yaratır.

5. Korunma ve Tedavi

Katarakt oluşumu tamamen önlenemese de risk azaltılabilir:

UV korumalı güneş gözlüğü ve şapka kullanmak.
Sigara içmemek ve sağlıklı beslenmek (antioksidanlardan zengin sebze-meyve tüketmek).
Diyabet ve hipertansiyon gibi sistemik hastalıkları kontrol altında tutmak.
Düzenli göz muayenesi olmak.

Kataraktın kesin ve etkili tedavisi cerrahidir. Günümüzde uygulanan Fakoemülsifikasyon (FAKO) yöntemiyle, bulanıklaşan doğal mercek ultrason enerjisiyle küçük parçalara ayrılarak temizlenir ve yerine yapay, şeffaf bir göz içi merceği (lens implantı) yerleştirilir. Bu ameliyat, kısa sürede görmede belirgin bir düzelme sağlar.

Özetle, katarakt çoğunlukla yaşlanmanın doğal bir sonucu olarak göz merceğindeki proteinlerin yapısının bozulmasıyla oluşur. Genetik, çevresel ve sistemik faktörler bu süreci hızlandırabilir. Erken teşhis ve modern cerrahi tekniklerle başarılı bir şekilde tedavi edilebilen bir göz hastalığıdır.

Yeni Soru Sor / Yorum Yap