Katarakt Ameliyatı Sonrası Göz Tansiyonu Yükselmesi: Nedenleri, Riskler ve Yönetimi
Katarakt ameliyatı (fakoemülsifikasyon) modern tıbbın en başarılı ve güvenli cerrahi işlemlerinden biridir. Ancak, her cerrahi müdahalede olduğu gibi, bazı geçici veya kalıcı komplikasyon riskleri bulunur. Ameliyat sonrası göz tansiyonunun (oküler hipertansiyon) yükselmesi, özellikle ilk 24-48 saat içinde sık karşılaşılan bir durumdur. Bu yükselme genellikle geçicidir ve kontrol altına alınabilir, ancak dikkatli takip gerektirir.
Göz Tansiyonu Neden Yükselir?
Ameliyat sonrası göz içi basıncındaki artışın birkaç temel nedeni vardır: - Cerrahi Enflamasyon ve Tepki: Cerrahi işlem, gözde doğal bir inflamatuar yanıtı tetikler. Bu süreçte üretilen hücreler ve proteinler, gözün içindeki sıvının (aköz hümör) dışa akış kanallarını (trabeküler ağ) geçici olarak tıkayabilir.
- Viskoelastik Maddelerin Kalıntısı: Ameliyat sırasında kornea ve lens gibi dokuları korumak ve cerrahi alanı genişletmek için kullanılan yoğun, jöle benzeri maddeler (viskoelastikler) ameliyat sonunda mümkün olduğunca temizlenir. Ancak küçük kalıntılar göz içi sıvısının drenajını engelleyerek basıncı yükseltebilir.
- Pigment veya Lens Debrisi Dağılımı: Özellikle yoğun kataraktı olan veya psödofakik (doğal lensi alınmış) gözlerde, ameliyat sırasında küçük lens parçacıkları veya pigment hücreleri açı kanallarına dağılarak tıkanıklığa yol açabilir.
- Önceden Var Olan Glokom veya Şüphesi: Ameliyat öncesinde göz tansiyonu yüksekliği, glokom öyküsü veya dar açı gibi yapısal risk faktörleri olan hastalarda, ameliyat sonrası tansiyon yükselme riski daha belirgindir.
- Steroid Tepkisi: Ameliyat sonrası enfeksiyon ve iltihabı önlemek için kullanılan kortikosteroidli göz damlaları, bazı hastalarda ("steroid yanıtı" gösterenlerde) göz tansiyonunu önemli ölçüde yükseltebilir.
- Diğer Nadir Nedenler: Göz içi kanama (hiphema), lens parçacıklarının göz içinde kalması veya malign glokom gibi ciddi ancak daha nadir komplikasyonlar da basınç yükselmesine neden olabilir.
Ne Zaman ve Kimlerde Görülür?
En sık görüldüğü zaman, ameliyatı takip eden ilk birkaç saat ile 1-2 gün içindedir. Çoğu vakada, bu yükselme 24-72 saat içinde, vücudun enflamasyonu azaltması, kalıntıların temizlenmesi veya verilen ilaçlarla kendiliğinden veya tedaviyle düzelir. Yüksek risk grubundaki hastalar şunlardır: - Önceden glokom tanısı olanlar (özellikle açı kapanması glokomu)
- Göz tansiyonu sınırda yüksek seyredenler
- Yüksek miyopi veya hipermetropi hastaları
- Diğer gözünde benzer bir reaksiyon öyküsü olanlar
- Yoğun (olgun/ sert) kataraktı olanlar
- Göz travması sonrası katarakt ameliyatı olanlar
Belirtileri Nelerdir?
Hafif yükselmeler genellikle belirti vermez ve rutin kontrollerde tespit edilir. Ancak daha hızlı ve yüksek bir artış olursa şunlar görülebilir: - Gözde şiddetli ağrı veya rahatsızlık hissi
- Bulantı ve kusma
- Görmede bulanıklık veya azalma
- Işıklar etrafında hale görme
- Gözde sertlik ve kızarıklık
Nasıl Teşhis ve Tedavi Edilir?
Teşhis, göz doktorunun yapacağı rutin postoperatif kontrollerde, göz içi basıncının "aplanasyon tonometresi" ile ölçülmesiyle konur.
Tedavi, basıncın yükseklik derecesine, hastanın glokom risk durumuna ve belirtilere bağlıdır: - İlaç Tedavisi: İlk basamak tedavidir. Genellikle göz içi sıvı yapımını azaltan (beta blokerler, karbonik anhidraz inhibitörleri) veya dışa akışı artıran (prostaglandin analogları, alfa agonistler) göz damlaları kullanılır. Bu damlalar geçici bir süre için reçete edilir.
- Sistemik İlaçlar: Çok yüksek basınç durumlarında ağızdan veya damardan alınan karbonik anhidraz inhibitörleri kullanılabilir.
- Lazer veya Cerrahi Müdahale: İlaçlara yanıt vermeyen, uzun süreli (kronik) basınç yüksekliği gelişen ve glokom hasarı riski taşıyan çok nadir vakalarda, lazer tedavileri (örn., SLT) veya ek glokom cerrahisi gerekebilir.
- Steroid Değişikliği: Yükselmenin nedeni steroid damlalarsa, doktor damlayı kesebilir veya daha az basınç yükseltici etkisi olan bir steroid türüne/ steroid olmayan antienflamatuar damlalara geçebilir.
Hasta Nelere Dikkat Etmeli?
Ameliyat sonrası dönemde hastaların dikkat etmesi gerekenler: - Doktorun belirttiği tarihlerdeki kontrollere mutlaka gidin. İlk kontroller (genellikle 1. gün, 1. hafta ve 1. ay) basınç takibi için kritiktir.
- Reçete edilen tüm damlaları, özellikle de steroid ve antibiyotik damlalarını, doktorunuzun tarif ettiği şekilde ve sürede kullanın. Steroid damlalarını kendi kendinize kesmeyin veya dozunu değiştirmeyin.
- Gözde şiddetli ağrı, görmede ani azalma, bulantı-kusma gibi belirtiler ortaya çıkarsa, bir sonraki kontrol tarihini beklemeden derhal doktorunuzu arayın veya acil servise başvurun.
- Ameliyat öncesinde glokom öykünüz varsa, bunu cerrahınıza mutlaka bildirin. Bu, hem ameliyat tekniğinin planlanmasını hem de sonrası takibin daha sıkı yapılmasını sağlar.
Sonuç
Katarakt ameliyatı sonrası göz tansiyonu yükselmesi, özellikle ilk günlerde sık görülen ve genellikle geçici bir durumdur. Modern cerrahi teknikler ve etkili göz içi basıncı düşürücü ilaçlar sayesinde büyük oranda kontrol altına alınabilir. Anahtar nokta, hastanın risk faktörlerinin önceden değerlendirilmesi, düzenli postoperatif kontroller ve olası bir yükselme durumunda hızlı ve etkili tedavidir. Bu sayede, katarakt ameliyatının getirdiği görme kalitesi artışı, glokom riski olmadan güvenle yaşanabilir.
|
